W Polsce można było zmieniać nazwiska, lecz zawsze pozostawało się rodowcem – członkiem okreslonego rodu herbowego. Nazwisko zmieniano najczęściej wraz z przeniesieniem się rodziny do nowo nabytych dóbr. Nazwy herbów, różne pod względem pochodzenia mogą się wiązać z gniazdem rodowym, imieniem protoplasty rodu, klejnotem, godłem i zawołaniem. Poszczególni przedstawiciele Rodu Wilczyńskich z Wilczyna herbu Poraj wymieniani są w dokumentach począwszy od 1348 roku. Aż do polowy XV w. pisali się: Tomasz z Wilczyna, Mikołaj z Wilczyna, Jaksza z Wilczyna. A w II poł. XV w. tak dokumenty mówią: „W 1476 roku kanonik wrocławski Stanisław Wilczyński zakupił część Kownat od kanonika NMP w Poznaniu Jerzego Wilczyńskiego” Według istniejących dokumentów Wilczyńscy byli właścicielami Wilczyna, Kownat, Kopydłowa, Wilczogóry, Nieborzyna, Gogolina, Wólki przez 400 lat do 1760 roku. Prace archeologiczne na terenie rycerskiego gródka strażniczego w Mrówkach pod Wilczynem stwierdziły, iż był zamieszkiwany przez kilka pokoleń – od końca XIII do połowy XIV. Prawdopodobnie w gródek uległ spaleniu w wyniku najazdów krzyżackich w 1330 – 1331. Gródek ten niewątpliwie należał do rodu Wilczyńskich. Musieli nasi przodkowie bardzo zasłużyć się królowi a zarazem księciu Kujaw Władysławowi Łokietkowi i Jego synowi Kazimierzowi Wielkiemu skoro Mikołaj Wilczyński otrzymuje w 1358 miecznikostwo w Kaliszu, a także pełni ważną funkcję na dworze ostatniego Piasta.
Nasuwają się dwa zasadnicze pytania:
1. Dlaczego i od kiedy Wilczyńscy pieczętują sie herbem Poraj ?
2. A co przed 1348 rokiem ?
Na pierwsze pytanie trudno udzielić odpowiedzi wprost. W Polsce pierwsze herby pojawiły z początkiem XIII wieku. Wtedy to herby pojawiły się na pieczęciach książęcych. Z czasem zaczęło je przejmować rycerstwo. Posiadany herb był świadectwem przynależności do kasty rycerskiej, stanu szlacheckiego. Część szlachty, którą określić można mianem szlachty pierwotnej posiadała herby przyjęte przez ich przodków w wieku XIII i XIV. Wtedy to godła noszone na tarczach stawały się herbem rodowym we właściwym tego słowa znaczeniu na przestrzeni wielu pokoleń. Wilczyńscy pieczętuja się herbem Poraj co najmniej od XIII w. W bitwie z Tatarami pod Legnicą w 1241 roku brali udział rycerze z rodu Poraj. Wskazuje na to źródło ikonograficzne z roku 1353 „Legenda o Św. Jadwidze”. Na jednej z miniatur „Bitwa pod Legnicą 1241 r. widoczne jest 8 herbów w tym Poraj.
Herbem Poraj pięczętowali się czescy książęta Sławnikowice panujący w Libicach do X w., kiedy to w wyniku walk wewnętrznych w Czechach musieli uciekać do Polski pod opiekę swojego krewniaka Bolesława Chrobrego. Najsławniejszy z nich to Św. Wojciech, jego brat Radzim/Gaudenty został pierwszym arcybiskupem metropolii Gnieźnieńskiej (rok 1000). Najstarszy z braci Sobiebór otrzymał od Bolesława Chrobrego nadania i wraz z rodziną osiedlił się w Łęknie na północ od Gniezna. Sobiebór zginął osłaniając odwrót polskich wojsk z Pragi, ale Jego potomkowie żyli na Pałukach długie lata. Pierwsi piastowie Ziemnomysł, jego syn Mieszko I oraz Bolesław Chrobry realizowali wielkie dzieło tworzenia Państwa Polskiego poczynając od ziemi Polan. To były Ich ziemie rodowe, położone pomiędzy Włocławkiem i Poznaniem. Centrum ziemi Polan było Gniezno. Główne grody w X wieku leżące przy trakcie z Poznania to oczywiście Gniezno, Mogilno, Strzelno, Kruszwica i Włocławek. Z Gniezna w kierunku Kalisza szedł trakt na Trzemeszno, w pobliżu Wilczyna na Ląd. Ziemie Polan pokryte były w 80 % przez puszcze takie jak Białowieża, zasiedlone były tylko obszerne polany nad rzekami bądź jeziorami. Ten obronny i opolny sposób organizacji rodów funkcjonował od czasów kultury łużyckiej (V w p.n.e.) aż do XV w. n.e. Słowianie budowali swoje grody obronne otoczone bagnami nad jeziorami; Biskupin, gródek w Mrówkach. Jednoczenie ziem słowiańskich przez pierwszych Piastów rozpoczęlo się od podporządkowania wspólnot rodowych i plemiennych Polan i dalej Mazowszan, Ślężan, i Wiślan interesowi wspólnemu.
Ziemie będące centrum plemienia Polan, w tym rejon Wilczyna były zasiedlone przez stare rody od dawna. Nowe nadania mogły być dokonane tylko przez Księcia Mieszka lub jak to miało miejsce w przypadku Sławnikowiców przez Bolesława Chrobrego. Sławnikowice herbu Poraj posiedli w X wieku Pałuki, których granica południowa przebiega tuż przy jeziorze Kownackim k/Wilczyna. Można domniemywać, iż wraz z rozrostem rodu Sławnikowiców rozszerzali swoje posiadanie na ziemie sąsiednie w tym pobliski Wilczyn. Zgodnie z obyczajem w wiekach X – XV nie używano nazwisk a jedynie imię i miejscowość będącą centrum swoich włości. Jednakże herb pozostawał zawsze przy rodzie. Ród z Wilczyna już w XIII w. buduje grody strażnicze na Kujawach co oznacza, iż ma stare korzenie i tradycje rycerskie. Należy w tym miejscu przypomnieć, że od czasu Mieszka I aż po XIII wiek nie wolno było rodom budować własnych siedzib obronnych z powodów wczesniej podanych. Pierwsze zezwolenie na budowę prywatnego zamku wydał Bolesław wstydliwy w 1257 roku. „Obiekty takie jak w Mrówkach badacze zgodnie uznaja za pozostałości obronnych siedzib bogatych, urzędniczych rodów, tworzących elitę materialną i społeczno-administracyjną okolicy” – folder Muzeum Okręgowego w Koninie. Wiele zatem wskazuje, iż Ród Wilczyńskich wywodzi się od czeskich książąt Sławnikowiców.
Zestawił: Michał Wilczyński